Covid 19 en de psycholoog : alternatief voor online werken ?

Geachte,

Wij namen kennis van de richtlijnen aangaande COVID-19 die de Psychologencommissie verspreidt via haar nieuwsbrief en ter beschikking stelt via de homepage van haar website^[1].

Sinds de verschijning van deze richtlijnen hebben veel psychologen hun praktijken gesloten of zijn zij overgegaan op een online aanbod. Psychologen die de richtlijnen proberen na te leven, merken dat behoorlijk wat patiënten de weg naar de zorg niet meer vinden.

Op het forum Klinisch Psychologen en Pedagogen Vlaanderen, het grootste online platform van deze beroepsgroep (4627 leden), deden wij een (niet-wetenschappelijke) poll met 333 respondenten. Hieruit bleek:

1. Voor 52% van de deelnemende psychologen valt hun activiteit terug op minder dan 20% van de normale activiteit.
2. 64% van de deelnemende psychologen ziet minder dan 40% van hun normaal aantal cliënten / patiënten.
3. 85% van de deelnemende psychologen zag de drukte in de praktijk verminderen tot 60% of minder.

Bij meer dan de helft van de psychologen valt dus 80% van de mensen uit de zorg en dit op een moment dat onderzoek toont dat het mentale welbevinden achteruitgaat[2] en relatiespanningen stijgen.

We konden vaststellen dat de richtlijnen zoals ze voor zelfstandige psychologen verspreid worden door de Psychologencommissie veel strenger geformuleerd zijn dan deze die voor bv. de Centra voor Geestelijke Gezondheidszorg^[3] geformuleerd worden.

We stellen eveneens vast dat het crisiscentrum stelt dat een psycholoog een essentiële dienst^[4] is en dat mensen zich naar hun psycholoog mogen verplaatsen. Een telefoon naar de corona-lijn bevestigt dat. Nochtans mogen, volgens de richtlijnen verspreid door de Psychologencommissie, psychologen mensen slechts fysisch ontvangen indien zij dreigen te decompenseren.

Een moeilijk gegeven dus.

Dat mensen mede door de te strenge formulering van deze maatregel uit de zorg vallen, werd reeds in de media aangekaart.  We verwijzen onder meer naar:

https://sociaal.net/opinie/mensen-met-psychische-kwetsbaarheid-in-tijden-van-corona/

https://www.standaard.be/cnt/dmf20200326_04903693

Tegelijk horen we veel stemmen opgaan over de toenemende psychische nood omwille van de crisis waardoor we als essentieel beroep, ten volle beschikbaar zouden moeten zijn.

We begrijpen dat in een periode waarin het beperken van een snelle verspreiding van het virus centraal staat, het niet makkelijk is om onmiddellijk voor alle beroepsgroepen het juiste evenwicht te vinden. We ervaren dat er voor de zelfstandige psychologen te weinig beweegruimte is om een doordachte keuze te maken die rekening houdt met zowel de fysische als de psychische risico’s.

De paragraaf die voornamelijk ter discussie staat in de richtlijn voor zelfstandige psychologen en waarvoor wij graag een alternatief willen formuleren is de volgende:

Teleconsultatie wordt de norm, hoewel uitzonderingen nog steeds mogelijk zijn (update op 18/03/2020)

In onze vorige richtlijn hebben wij u bericht over de mogelijkheden tot teleconsultatie. Deze mogelijkheden blijven nog steeds gelden.

Evenwel wordt teleconsultatie nu de norm. Dit houdt in dat u cliënten/patiënten enkel nog fysiek mag blijven zien ingeval aan de volgende drie cumulatieve voorwaarden is voldaan:

1. Het gaat om een cliënt/patiënt waarvoor een teleconsultatie of online alternatief niet mogelijk is;
2. Het gaat om een cliënt/patiënt van wie de begeleiding niet onderbroken kan worden omdat er anders decompensatie dreigt, waarvoor crisishulpverlening zal worden gezocht. Deze crisishulpverlening (mobiele teams, spoeddiensten, huisartsen,…) zijn reeds overbelast op dit moment, waardoor alles er moet worden aan gedaan om verdere overbelasting te voorkomen.
3. Het gaat om een cliënt/patiënt waar hygiënische maatregelen kunnen worden toegepast (patiënt is niet ziek, handen wassen, social distancing, vrije ruimte plannen dus elk bezoek, enz.). Een overzicht van de hygiënemaatregelen kan je vinden in de richtlijn die we reeds hebben uitgevaardigd.

In alle andere gevallen, mogen er dus geen fysieke consultaties meer plaatsvinden. We begrijpen als geen ander dat de praktijken en de sector onder grote druk staan van de wachtlijsten en deze alleen maar zullen aangroeien. Als psychologen vormen we echter de frontlinie in het installeren van de noodzakelijke gedragsverandering om deze epidemie het hoofd te bieden. We moeten daarom echt wel het goede voorbeeld geven en de richtlijnen respecteren!

Concreet betekent dit ook dat u niet verplicht bent om uw praktijk te sluiten. Integendeel, de overheid vraagt ons om de praktijken open te houden en dus te blijven werken, maar telewerken wordt voor ons de nieuwe norm.

Tot slot, het RIZIV zal verdere concrete richtlijnen uitvaardigen wat betreft telewerk voor alle gezondheidszorgberoepen. Klinisch psychologen vallen hieronder en zullen normaal gezien dus ook binnenkort bijkomende concrete richtlijnen verkrijgen van het RIZIV.

Graag leggen wij vanuit het samenwerkingsverband van de Bezorgde Psychologen  en de beroepsverenigingen UPPsy-BUPsy en APPPsy, die beiden deel uitmaken van de Psychologencommissie, volgend alternatief voor:

Binnen de stelling van het crisiscentrum dat de psycholoog essentieel is, staat het continueren  en het kunnen aanvatten  van psychologische zorg voorop, rekening houdend met de individuele context van zowel psycholoog als patiënt.

Psycholoog en patiënt bespreken of en op welke manier de zorg, de psychotherapie of het behandelproces kan gecontinueerd worden en maken de nodige afwegingen met betrekking tot de keuze voor een fysieke afspraak dan wel een contact op afstand.

In die overweging geven zij aandacht aan volgende aspecten :

●     Laat de praktijkruimte voor wat betreft social distancing en werkvorm (bv speltherapie) een fysieke afspraak toe die in lijn is met de hygiënische maatregelen?

●     Is er aandacht besteed aan gezondheidsbeperkingen: psycholoog of patiënt of iemand in hun omgeving vertoont symptomen of is ziek, wat een fysieke afspraak onmogelijk maakt. Konden extra risico-factoren aan bod komen?

●     Is contact op afstand via telefoon of online tools mogelijk: kunnen beiden zich afzonderen waardoor vrij spreken mogelijk is, is voor beiden online werken een valabel alternatief, beschikken beiden over performante tools, …

●     Wordt de keuze voldoende gedragen door zowel de patiënt als de psycholoog en zijn thema’s rond besmettingsrisico, politiecontrole, veiligheid van de eventueel gebruikte apps, … besproken kunnen worden?

De beslissing rond de keuze tussen een fysieke afspraak en een contact op afstand is steeds het resultaat van de afweging van al deze factoren.

Initiatiefnemers voor de Bezorgde Psychologen:

Dr. Dieter De Grave, Nathalie De Neef,  Hilde Descamps, Dries Dulster, Philippe Grisar, Stef Joos, Wouter Mareels,  Tania Schuddinck

In samenwerking met: Katrien Zabeau

Voor het bestuur van UPPsy-BUPsy, beroepsvereniging voor psychologen:

Martine Vermeylen, voorzitter

Voor het bestuur van APPPsy, beroepsvereniging voor psychologen – psycho-analytische psychotherapeuten:

Francis Martens, voorzitter

^[1] https://www.compsy.be/nl/coronavirus

[2] https://weekend.knack.be/lifestyle/maatschappij/ua-onderzoek-lockdown-leidt-bij-veel-mensen-tot-slechter-welzijn-en-relatiespanningen/article-news-1582979.html

^[3] https://www.zorg-en-gezondheid.be/sites/default/files/atoms/files/Maatregelen_corona_ambulante_GGZ_voorzieningen_14_03_2020.pdf

^[4] www.crisiscentrum.be