Beste Patrick,
Sommigen onder ons zijn lid van VVKP, anderen van weer andere beroepsverenigingen en sommigen zijn bij geen van de beroepsverenigingen aangesloten. De meesten onder ons zijn ooit lid geweest van VVKP (of onder zijn vroegere koepel BFP) en zijn afgehaakt.
Sowieso denk ik dat we mogen veronderstellen dat onze acties vertrekken vanuit verschillende doeleinden: VVKP wil de belangen en de positie van de psychologen verdedigen, terwijl de “bezorgde psychologen” vooral bekommerd zijn over de invulling van het beroep en de gevolgen van wat er wordt beslist of gevraagd. Dit vertaalt zich in onze discussies en de accenten die worden gelegd.
Zo wordt heel vaak, binnen VVKP, gesproken over het creëren van een positief beeld van de psycholoog – waar wij vooral de nadruk zullen leggen op het ethische kader voor het uitoefenen van ons beroep. Een ander accent gaat over de functie van de psycholoog – we denken aan de recente uitspraken waarin psychologen verondersteld worden het gedrag van de mensen te sturen in de Covid-19-crisis. Voor ons ligt de finaliteit van onze praktijk niet in gedragssturing of in het geven van goede voorbeelden. Wij helpen mensen bij voorbeeld wel zoeken naar hoe ze zich kunnen handhaven in het leven zonder geblokkeerd te raken door interne of relationele conflicten.
Het is voor ons verder niet vanzelfsprekend dat één vereniging de belangen van psychologen behartigt, terwijl het in de communicatie van de VVKP veelal de aangewezen weg lijkt. Dat vertaalt zich wanneer gesproken wordt over “voor ons in België is de (nationale psychologen)vereniging, die psychologen uit diverse sectoren groepeert, de BFP, met de VVKP, de vereniging die jullie belangen behartigt” 1. Zoals u wellicht weet, zijn in Vlaanderen UPPsy-BUPsy, Klipsy en BWP als andere beroepsverenigingen actief. Twee daarvan zijn opgericht n.a.v de WUG, wat toch aangeeft dat niet iedereen zich kan vinden in de koers die VVKP uitzet.
Dat vertaalt zich ook wanneer als vanzelfsprekend wordt verondersteld dat de psychologenkringen leden van VVKP zullen groeperen, en niet-leden niet in het bestuur kunnen zetelen. Psychologenkringen zijn ontstaan naar het voorbeeld van de artsen, maar huisartsenkringen zijn onafhankelijk van de beroepsverenigingen en zo hoort het ons inziens ook. Dat VVKP de financiering ondersteunt, is voor ons onvoldoende argument. Niet-VVKP-leden zouden een gelijkwaardige bijdrage rechtstreeks aan de kring kunnen voldoen en op die manier volwaardig kunnen deelnemen aan het bestuur. Zo voorkomt men discriminatie tussen VVKP-leden en andere psychologen. Men steunt op het argument dat onze positie verzwakt als we teveel verdeeld zijn binnen onze beroepsgroep. Misschien, al hoeft dat niet noodzakelijk, denken wij. Omdat enerzijds de strategie van good cop, bad cop vaak verrassende resultaten oplevert en anderzijds omdat het de groep van psychologen ook toont zoals we zijn: “een veelstemmig koor”.
De instemming van VVKP om volledig onder voogdij van FOD gezondheidszorg te komen en het streven naar terugbetaling dreigt - zo vinden wij - verregaande implicaties te hebben. Als we zien hoe andere gezondheidsberoepen zeer sterk aan banden werden gelegd in ruil voor terugbetaling en te maken krijgen met heel veel administratie en regeldrift van de overheid, dan vrezen we de gevolgen voor onze therapeutische vrijheid en voor het eigene van ons beroepsgeheim en deontologie, gegeven de digitale dossierplatformen die daarbij horen. We hebben ondertussen gezien welke beperkende voorwaarden werden opgelegd toen een eerste vorm van terugbetaling uit de brand werd gesleept. VVKP lijkt bovendien heel ver te denken in ambities over de toekomstige klinisch psycholoog. Een voorbeeld is een uitspraak, al van 2014, waarin werd gesteld dat werken als psycholoog in bijberoep onmogelijk zou worden door alle investeringen die men zou moeten doen om te kunnen werken als psycholoog2 – wat behoorlijk verregaand is voor een vereniging waar zoveel bijberoepers lid van zijn. Mensen die, al was het maar een paar jaar, werken in een combinatie van hoofdberoep (in een psychiatrische kliniek of overheidsinstelling) en daarnaast in zelfstandig bijberoep, zullen een heel andere blik krijgen op psychische problemen dan mensen die nauwelijks met een psychiatrische setting in contact zijn gekomen. Daarom alleen al is die combinatie ontzettend waardevol en vonden we het verontrustend dat die mogelijkheid zomaar zou kunnen worden opgeofferd in functie van de zogenaamde professionalisering van ons beroep.
Wij pleiten ervoor een eigen ruimte in te nemen naast de gezondheidszorg, samen met de andere sectoren binnen de psychologie, net om de nodige spreidstand met de gezondheidszorg te kunnen bewaren en niet op te gaan binnen een structuur waarin we heel veel (dreigen te) verliezen: een eigen deontologisch orgaan, therapeutische vrijheid, erg beperkte administratieve verplichtingen, vrije tarieven, etc. Er bestaat vandaag al een (beperkt) systeem van terugbetaling via de mutualiteiten ; het zoeken naar een uitbreiding van dit systeem lijkt ons dan ook veel zinvoller.
VVKP blijft ook de boutade hanteren dat men binnen de FOD gezondheidszorg het strikt medisch denken van "binnenuit wil veranderen" strevend naar “een meer holistische, bio - psycho - sociale koers” in plaats van de huidige dominante biologische benadering. Een erg nobel streven als je beseft hoe klein en onmachtig onze beroepsgroep is in vergelijking met die van anderen (artsen bijvoorbeeld). En een biologische visie die vervangen wordt door een paradigma van gedragssturing, is ook niet de richting waarin we graag de bakens verzetten.
VVKP spreekt heel vaak over wetenschappelijke evidentie; er wordt gesproken over het beroep van psychologen als “wetenschappelijke discipline”, terwijl voor ons de therapeutische relatie centraal staat. Het één sluit natuurlijk het andere niet uit, hoor ik u zeggen. Toch blijkt het een zeer relevant verschil, met name voor die populatie – en dat zijn er nogal wat – die uit de boot valt als het gaat om wetenschappelijk gefundeerde interventies, maar wel nood hebben aan psychologische ondersteuning. Zoals ook VVKP getuigt zijn sommige therapeutische modellen makkelijker in onderzoeksvragen te vertalen dan andere. Als het gaat om ernstige, langdurige en complexe zorgvragen wordt er weinig onderzoek verricht en wordt het veel moeilijker om een therapeutisch model wetenschappelijk te funderen. Nochtans behoeven die cliënten zeker ook psychologische hulp.
Misschien zal u zeggen : het gaat om klemtonen, om een manier van spreken; in de praktijk zal de scheidingslijn bij velen niet zo groot zijn. Maar de manier van spreken riskeert een manier van werken te creëren en een self-fulfilling prophecy te worden. Zo verdwijnen de woorden psychotherapie, psychotherapeut stilaan uit het spreken, maar ook uit de wet, de opleiding, de erkenning… en dreigt daarmee een belangrijk deel van onze klinische kennis mee te verdwijnen. Het verontrust ons dat het onderscheid tussen “psychologische begeleiding” en psychotherapie onder druk komt te staan en haast “onzichtbaar en onzegbaar” wordt.
Laat ons dus zeggen dat het voor de meesten onder ons een bewuste keuze is geen lid te zijn van VVKP. Wat niet betekent dat wij best wel kunnen erkennen dat er bij VVKP heel wat werk wordt verzet; daar gaat de discussie niet over. We zullen reageren wanneer uw keuzes zover gaan dat ze dreigen impact te hebben op onze praktijkvoering, waardoor onze prioriteiten in gevaar dreigen te komen.
U lijkt daarnaast te suggereren dat de 5000 psychologen die geen lid zijn van de VVKP zich niet “engageren”. Dat is nog maar de vraag natuurlijk. Wij hebben de indruk dat bv. in de facebookgroep (die ongeveer 5000 leden telt), een aantal erg geëngageerde psychologen actief zijn. Bovendien zijn een aantal mensen ook geëngageerd in andere beroepsverenigingen die meer nog dan vvkp steunen op vrijwilligerswerk.
Wat de psychologencommissie betreft denken wij dat de rol iets breder is dan slechts: “erop toezien dat psychologen zich aan de deontologische code houden.” Op de vergaderingen van FOD middenstand heeft ze expliciet de vraag gekregen om de wetgeving rond de deontologie naar de psychologen te vertalen en hen daarrond te informeren.3 Zo biedt ze ondersteuning rond deontologische kwesties, bijvoorbeeld in de context van contact-tracing. De juridische problemen waarin psychologen terecht zouden kunnen komen betreffende contact tracing, indien ze niet willen meewerken, zijn overigens altijd onbestaande geweest. Geen enkele burger is ooit wettelijk verplicht geweest mee te werken aan het contactonderzoek, zoals erg duidelijk geformuleerd werd in het document daarover dat Sciensano verspreidde : “Dankzij jouw hulp kunnen anderen tijdig geïnformeerd en geadviseerd worden. Hoe meer contacten we op tijd kunnen opsporen, hoe kleiner het risico op een nieuwe golf besmettingen. Zo vermijden we samen nieuwe strenge maatregelen. Medewerking is dus niet verplicht, maar is een essentiële vorm van solidariteit en burgerzin”4. Dat de psychologencommissie in die context het beroepsgeheim prioriteit gaf, lijkt ons niet onlogisch en was in lijn met het schrijven dat wij hebben gericht aan VVKP en aan de psychologencommissie. Dat de psychologencommissie psychologen hielp een andere positie in te nemen in dit ethisch dilemma om te ontsnappen aan de morele stress van het niet meewerken en dus, naast het respecteren van het beroepsgeheim, ook burgerzin te tonen, vonden wij vooral helpend.
Reden waarom we hier vrij snel in zijn tussen gekomen was net de communicatie van VVKP naar de psychologen over de maatregelen tijdens de Corona-periode. Volgens die richtlijnen was er inderdaad de mogelijkheid om mensen nog te zien, maar die werden heel sterk beperkt, te sterk. Gevolg was dat vele psychologen een sanctie vreesden als ze mensen nog bleven zien zonder dat er sprake was van een decompensatie waarvoor opname dreigde. Bovendien lazen patiënten op de FAQ van de officiële Corona website: “Is de psycholoog essentieel? Ja” en kregen mensen te horen dat ze zich naar hun psycholoog mochten verplaatsen. Het leek ons belangrijk dat het voor de psycholoog éénduidig was dat hij deze mensen dan ook kon ontvangen. Aan de psychologen werd immers gecommuniceerd dat online de norm was. Wij wilden voorkomen dat opnieuw een dergelijke verwarring zou worden gecreëerd.
Daarnaast stelt U dat de psychologencommissie de psychologen verkeerd informeerde betreffende de noodzaak hun registratie te hernieuwen. U stelt hier onomwonden dat de titelbescherming dus niet langer geldt, dat de BTW-vrijstelling niet verbonden is met het voorkomen op de lijst van de psychologencommissie en dat er geen mutualiteiten bestaan die hun terugbetaling voorbehouden aan psychologen die op de lijst staan. En U zegt ook dat dit door “de bevoegde ministers is rechtgezet”. Die communicatie hebben wij dan toch gemist. Er is vanzelfsprekend het befaamde schrijven van Maggie De Block geweest5. Een schrijven dat Ducarme als weinig legitiem leek te beschouwen. Volgens de berichten die wij ontvingen is er over heel die kwestie nog steeds geen overeenstemming gevonden.
U stelt dat wij aanvallend en polariserend communiceren. We proberen dat in onze brieven bewust niet te doen, wat natuurlijk afhangt van de manier waarin de boodschap wordt ontvangen. Wel kiezen we ervoor om voorzichtig te communiceren over evoluties op wettelijk en juridisch vlak, en de discussiepunten niet te verdoezelen, omdat we het belangrijk vinden dat psychologen weten dat er heel veel vragen gesteld worden bij de keuzes die worden gemaakt. Als er bij voorbeeld gesproken wordt over de mogelijkheid van een rechtstreekse vertegenwoordiging van psychologen in de psychologencommissie, versus de vertegenwoordiging via een beroepsvereniging, dan is het belangrijk dat de psychologen weten dat het eerste meer kans geeft om niet-aangesloten leden ook inspraak te geven en dus veel meer psychologen te bereiken, terwijl het tweede veel meer macht geeft aan de verenigingen. We lazen nergens in de communicaties van VVKP dat zij de rechtstreekse vertegenwoordiging van psychologen in de psychologencommissie vorig jaar tegengehouden heeft. In het licht van de verkiezingen van de psychologencommissie in 2020 zou het overigens eigenaardig zijn dat een vereniging ervoor kiest om zich kandidaat te stellen voor een orgaan dat ze overbodig vindt en waarvan ze de legitimiteit in vraag stelt.
Anderzijds is het in de communicatie van VVKP vaak onduidelijk waar de overheid eindigt en waar VVKP begint. Zo bij voorbeeld rond die gewraakte maatregelen na het uitvaardigen van de lockdown. Halverwege maart schrijft VVKP “Deze update bevat belangrijke en gedetailleerde richtlijnen voor de dagelijkse praktijk van klinisch psychologen. Deze richtlijnen werden afgestemd met onze Europese koepel EFPA en zowel de Federale als Vlaamse overheid. Deze richtlijn dateert van 13.03 en werd verduidelijkt op 18.03….” In de mail van 2 april wordt het : “De overheid (niet VVKP) heeft bepaald dat alle niet - essentiële zorg uitgesteld dient te worden om de verspreiding van het virus dat COVID-19 veroorzaakt maximaal te beperken” Krijgt de overheid de zwarte piet toegeschoven, of heeft VVKP werkelijk niets te maken met het opstellen van de richtlijnen ? U zal het op zijn minst met ons eens zijn dat de twee berichten op dat vlak verwarring creëren.
U roept ons op vragen te stellen en contact te zoeken. Er is geen enkel schrijven van de “bezorgde psychologen” dat niet bezorgd werd aan de VVKP (zoals aan de andere beroepsverenigingen, de psychologencommissie en de kabinetten) waarbij we alle gecontacteerde partners telkenmale vragen in welke mate ze onze standpunten delen en eventueel mee willen uitdragen. Wij kunnen alleen vaststellen dat de VVKP meestal de enige aangeschrevene is die niet rechtstreeks antwoordt. We merken hier en daar wel reacties op onze brieven : meestal wordt in eerste instantie gecommuniceerd dat onze argumenten onjuist zijn. Over de petitie die we organiseerden rond ELP werd gezegd dat er grote fouten zaten in onze argumenten (wat bij navraag bleek te gaan om enkele details – interpretaties hierover verschillen blijkbaar). Ondertussen zijn de meeste van die argumenten overgenomen. Toen we over de maatregelen in de corona-crisis stelden dat veel psychologen daardoor riskeerden onbereikbaar te worden voor hun cliënten, werd dit aanvankelijk in alle talen ontkend, tot de externe berichten onze observaties bevestigden. Toen kwam er een oorverdovende stilte. Wij hebben aan de bel getrokken wat betreft het doorbreken van het beroepsgeheim, dat dit niet wettelijk was. Hetzelfde nu voor de discussie rond de psychologencommissie die van geen tel zou zijn. Als we merken dat het elke keer opnieuw zo moeilijk is om in dialoog te gaan over onze argumenten, is dat voor ons voldoende reden om te veronderstellen dat onze bezwaren en vragen beter buiten VVKP gesteld worden dan binnen de vereniging zelf.
Beste Patrick, collega, u vroeg ons in een reactie inhoudelijk in te gaan op ”wat wij missen in jullie standpunten” en eventuele inhoudelijke visieverschillen te schetsen. Hoewel we wellicht niet op alle thema’s die u zelf aankaartte konden ingaan, hebben we ons best gedaan verduidelijking te bieden. Uw vraag was voor de “bezorgde psychologen”, een erg diverse groep mensen uit erg verschillende hoeken van het land, een goede oefening om stil te staan bij onze visie, argumenten en keuzes, en die ook te formuleren.
Voor ons blijft de inhoud van ons werk, de therapeutische relatie, de ethische keuzes en het wars blijven van elke vermarkting van ons beroep prioritair. Wellicht zal u zeggen dat jullie keuzes daar niet zo sterk van verschillen, dat kan. Misschien is het hier een beetje zoals in de politiek: wie in de regering gaat zitten moet veel meer compromissen sluiten en dreigt soms een aantal zaken uit het oog te verliezen. Daarom is een interventie van buitenaf op dat vlak even waardevol als een discussie binnen het orgaan zelf.
Hoe ook; we hopen dat u dit schrijven niet als polemiserend en agressief leest. We verzekeren U verder dat we, zoals we dat ook tot nu deden, elk schrijven vanuit de bezorgde psychologen, ook aan VVKP en haar bestuursleden zullen sturen in de hoop dat we elkaar vaker vinden. Verbonden door verschil, het kan, denken we.
1 https://www.youtube.com/watch?v=bmUtxDaSW-Q
2 https://www.standaard.be/cnt/dmf20140116_00933073
3 Het ruimer inschatten van de rol van de psychologencommissie lijkt ons in het verleden nooit een probleem te zijn geweest. We kunnen ons bij voorbeeld afvragen of het aan de psychologencommissie toekwam om (in 2016) een colloquium te organiseren met als thema “Naar een duurzame erkenning”, waarbij de ministers De Block en Borsus hun plannen kwamen toelichten. Ook rond de kwestie: “Gaat de psychologencommissie haar bevoegdheid te buiten als zij psychologen informeert?” lijkt VVKP een ambigue positie in te nemen ten opzichte van het functioneren van de psychologencommissie. Op 14 maart mailt de psychologencommissie : “Deze tekst kwam tot stand in samenwerking met BFP, meer bepaald met VVKP en UPPCF. Wij wensen hen dan ook van harte te bedanken voor deze samenwerking”. Blijkbaar was er toen geen probleem om via de psychologencommissie informatie te verspreiden.
4 https://covid-19.sciensano.be/sites/default/files/Covid19/COVID-19_FAQ%20contact%20tracing_NL.pdf
5 https://vvkp.be/sites/default/files/Reactie_nieuwjaarsbrief_compsy.pdf
Reactie plaatsen
Reacties